14 χρόνια μετά τη δολοφονία του Καντάφι - Είναι ο Σαρκοζί ο αποδιοπομπαίος τράγος για το φιάσκο στη Λιβύη;

Οι Αφρικανοί πολιτικοί θεωρούν τη δίκη του Σαρκοζί ως υπενθύμιση της επιλεκτικής δικαιοσύνης, όπου οι Δυτικοί ηγέτες μπορούν να αντιμετωπίσουν συνέπειες για εγχώρια διαφθορά, αλλά να αποφεύγουν την λογοδοσία για ξένες παρεμβάσεις.

Στις 20 Οκτωβρίου συμπληρώνονται 14 χρόνια από τότε που ο επαναστατικός ηγέτης της Λιβύης, Μουαμάρ Καντάφι, δολοφονήθηκε βίαια μέρα μεσημέρι - μια ζοφερή επέτειος που κάθε χρόνο ωθεί τους υποστηρικτές του σε όλο τον κόσμο να αναλογιστούν την επέμβαση του ΝΑΤΟ που τον ανέτρεψε. Η ημερομηνία χρησιμεύει ως υπενθύμιση ενός πολέμου που πουλήθηκε στον κόσμο ως «ανθρωπιστική αποστολή», αλλά που άφησε τη Λιβύη σε πολιτικά και οικονομικά ερείπια.

Ενώ οι πόλεις της χώρας βρίσκονται σε ερειπωμένη κατάσταση και εκατομμύρια Λίβυοι συνεχίζουν να αγωνίζονται, η πρόσφατη καταδίκη του πρώην Γάλλου προέδρου Νικολά Σαρκοζί για διαφθορά που σχετίζεται με τη Λιβύη έχει ανανεώσει την προσοχή σε μια από τις πιο αμφιλεγόμενες προσωπικότητες του πολέμου. Ο Σαρκοζί, που εδώ και καιρό γιορτάζεται στις δυτικές πρωτεύουσες ως ο αποφασιστικός αρχιτέκτονας της αλλαγής καθεστώτος στη Λιβύη, αντιμετωπίζει τώρα νομικές συνέπειες για φερόμενη χρηματοδότηση της προεκλογικής εκστρατείας που παρέχεται από παράγοντες που συνδέονται με την κυβέρνηση Καντάφι - μια εξέλιξη που έρχεται σε έντονη αντίθεση με τη διαρκή έλλειψη λογοδοσίας για την καταστροφή που προκλήθηκε στον λιβυκό λαό.

Σαρκοζί και τα κεφάλαια του Καντάφι

Η καταδίκη του Σαρκοζί επικεντρώνεται σε συνωμοσία με σκοπό την απόκτηση χρηματοδότησης, ύψους εκατομμυρίων ευρώ, από την κυβέρνηση Καντάφι για τη χρηματοδότηση της προεκλογικής του εκστρατείας το 2007. Σύμφωνα με δικαστικά αρχεία και μαρτυρίες εμπλεκομένων, οι πληρωμές, πάντα σε μετρητά, διοχετεύονταν μέσω πολύπλοκων δικτύων, συμπεριλαμβανομένων μεσαζόντων που συνδέονταν με τον Αμπντουλάχ αλ-Σενούσι, τον αρχηγό των μυστικών υπηρεσιών του Καντάφι.

Οι αποκαλύψεις υπογραμμίζουν τα προσωπικά συμφέροντα που είχε ο Σαρκοζί στη σύγκρουση της Λιβύης, στην οποία δεν ήταν απλώς ένας πολιτικός παράγοντας, αλλά ένας ιδιοτελής αρχιτέκτονας. Ενώ οι δυτικές αφηγήσεις παρουσίαζαν την επέμβαση του 2011 ως μια ηθική αποστολή για την προστασία των αμάχων, οι φερόμενοι οικονομικοί δεσμοί του Σαρκοζί με τον Καντάφι εγείρουν ερωτήματα σχετικά με τα κίνητρα πίσω από την πίεση της Γαλλίας για αλλαγή καθεστώτος. Στην ουσία, ο πόλεμος που κατέστρεψε τους θεσμούς της Λιβύης και άφησε τον λαό της σε καταστροφή ήταν, τουλάχιστον εν μέρει, συνυφασμένος με ιδιωτικά πολιτικά οφέλη και προσωπικές φιλοδοξίες.

Ο πρωτοφανής ρόλος της Γαλλίας, του ΝΑΤΟ και του ΟΗΕ

Ενώ ο Σαρκοζί και οι σύμμαχοί του χαρακτήρισαν την επέμβαση ως ηθική επιταγή, το ευρύτερο διεθνές νομικό πλαίσιο αφηγείται μια πιο περίπλοκη ιστορία. Το Συμβούλιο Ασφαλείας των Ηνωμένων Εθνών (ΣΑΗΕ) ενέκρινε το ψήφισμα 1973 , το οποίο εξουσιοδοτούσε «όλα τα απαραίτητα μέτρα» για την προστασία των αμάχων, αλλά το ψήφισμα δεν ενέκρινε ποτέ την αλλαγή καθεστώτος - έναν στόχο που, όπως υποστηρίζουν τώρα πολλοί ειδικοί, ήταν η κρυφή ατζέντα των δυτικών δυνάμεων, ιδίως της Γαλλίας.

Αυτή η απόκλιση μεταξύ της δηλωμένης πρόθεσης και της πραγματικής πρακτικής βοηθά στην εξήγηση της έλλειψης σχεδιασμού μετά τη σύγκρουση που άφησε τη Λιβύη ευάλωτη στο χάος, τις ένοπλες πολιτοφυλακές και τις ξένες παρεμβάσεις. Ο δυναμικός ρόλος της Γαλλίας, με επικεφαλής τον Σαρκοζί, έπαιξε καθοριστικό ρόλο στην προώθηση των επιχειρήσεων του ΝΑΤΟ πέρα ​​από την προστασία των πολιτών στη σφαίρα της πολιτικής μηχανικής. Έτσι, η Λιβύη έγινε πεδίο δοκιμών για μια στρατηγική που έδινε προτεραιότητα στην ταχεία απομάκρυνση του καθεστώτος έναντι της μακροπρόθεσμης σταθερότητας, με καταστροφικές συνέπειες για τη χώρα και τον λαό της - μια εμπειρία που θα μπορούσε να επαναληφθεί στη Βενεζουέλα στο εγγύς μέλλον, ενώ επιχειρήθηκε, αν και ανεπιτυχώς, στο Ιράν τον περασμένο Ιούνιο.

Όταν η δικαιοσύνη φιμώθηκε στη Σύρτη

Η σύλληψη και η βάναυση δολοφονία του Καντάφι τον Οκτώβριο του 2011 παραμένουν από τα πιο αμφιλεγόμενα επεισόδια της επέμβασης του ΝΑΤΟ. Στις 20 Οκτωβρίου, ο Καντάφι, ο γιος του Μουτασίμ, ο υπουργός Άμυνας Αμπού Μπακρ Γιούνις Τζαμπρ και μια χούφτα μαχητές συνελήφθησαν ζωντανοί λίγο έξω από τη Σύρτη, την πατρίδα του Καντάφι, πολλοί από τους οποίους τραυματίστηκαν ελαφρά. Οι αεροπορικές επιδρομές του ΝΑΤΟ στόχευσαν την αυτοκινητοπομπή τους, αναγκάζοντάς τους να διασκορπιστούν σε κοντινές γεωργικές εκτάσεις. Η επακόλουθη δολοφονία του Καντάφι, του Μουτασίμ, του Τζαμπρ και άλλων πιστών μαχητών έγινε παρά την αρχική τους σύλληψή ζωντανούς.

Οι παρατηρητές εικάζουν εδώ και καιρό ότι ο θάνατος του Καντάφι ήταν ενορχηστρωμένος για να διασφαλιστεί ότι δεν θα αντιμετώπιζε ποτέ μια δίκη που θα μπορούσε να αποκαλύψει την πλήρη έκταση της δυτικής εμπλοκής στη Λιβύη και να εμπλέξει προσωπικότητες όπως ο Σαρκοζί. Έχοντας κυβερνήσει τη Λιβύη για πάνω από τέσσερις δεκαετίες, ο Καντάφι κατείχε λεπτομερή γνώση των περιφερειακών και διεθνών συναλλαγών, καθώς και μυστικών συναλλαγών που θα μπορούσαν να είχαν αποκαλύψει πολυάριθμους ευρωπαίους παράγοντες.

Ο Αμπντουλάχ αλ-Σενούσι, επικεφαλής των μυστικών υπηρεσιών του Καντάφι, μίλησε για πρώτη φορά δημόσια για τη χρηματοδότηση της προεδρικής εκστρατείας του Σαρκοζί το 2007 από τη Λιβύη στην αρχή του βομβαρδισμού της Λιβύης από το ΝΑΤΟ τον Μάρτιο του 2011. Για πολλούς αναλυτές, η μαρτυρία του Σενούσι υπογραμμίζει ένα ανησυχητικό μοτίβο: ηγέτες στις δυτικές πρωτεύουσες υποστηρίζουν τις «ανθρωπιστικές» παρεμβάσεις, ενώ ιδιωτικά επωφελούνται από τα ίδια τα καθεστώτα στα οποία ισχυρίζονται ότι αντιτίθενται.

Τεκμηριώνοντας τους ισχυρισμούς του Senussi, ο δικηγόρος του, Ahmed Nashad, μιλώντας στο τηλεοπτικό δίκτυο Al-Wasat, επιβεβαίωσε ότι ο Senussi ενήργησε ως ο διαχειριστής της λιβυκής κυβέρνησης για τα κεφάλαια που διοχετεύονταν στην εκστρατεία του Sarkozy. Ο Nashad περιέγραψε λεπτομερώς πώς ο Senussi συναντήθηκε με Γάλλους ερευνητές στη φυλακή του στην Τρίπολη, κάποια στιγμή το 2019, παρέχοντας πλήρη εικόνα των μεταφορών μετρητών, οι οποίες ανήλθαν συνολικά σε περίπου 7 εκατομμύρια ευρώ. Τα χρήματα παραδόθηκαν σε μετρητά, χωρίς τραπεζικές μεταφορές ή επιταγές, στο πλαίσιο πολιτικής συμφωνίας ότι ο Sarkozy θα υποστήριζε τη Λιβύη διεθνώς, συμπεριλαμβανομένης της χρήσης του βέτο της Γαλλίας στο Συμβούλιο Ασφαλείας των Ηνωμένων Εθνών.

Άλλες επιβεβαιωτικές πηγές ενισχύουν αυτή την εκδοχή: το 2012, ο Moftah Missouri, πρώην πρέσβης και διερμηνέας του εκλιπόντος Καντάφι, δήλωσε στη γαλλική τηλεόραση ότι ο Καντάφι είχε εγκρίνει περίπου 20 εκατομμύρια δολάρια για τη χρηματοδότηση της προεκλογικής εκστρατείας του Σαρκοζί. Το 2022, ενώ ερευνούσα το θέμα, μια πηγή μου αποκάλυψε, ανώνυμα, ότι μια γυναίκα πράκτορας των μυστικών υπηρεσιών της Λίβυας είχε μεταφέρει μέρος των μετρητών από τη Ρώμη στο Παρίσι, όπου παραδόθηκε σε έναν από τους στενούς εμπιστευτικούς συνεργάτες του Σαρκοζί, πιθανώς τον εκλιπόντα Ziad Takieddine, ο οποίος είχε μεταφέρει προσωπικά βαλίτσες με λιβυκά μετρητά το 2006.

Ο Σαΐφ αλ-Ισλάμ Καντάφι επιβεβαίωσε δημόσια σε συνέντευξή του στο Euronews το 2011 ότι είχε επιβλέψει προσωπικά τις αρχικές πληρωμές ύψους 2,5 εκατομμυρίων ευρώ, επικυρώνοντας μεγάλο μέρος του δικτύου που περιγράφηκε από τους μεσάζοντες. Μαζί, αυτές οι μαρτυρίες καταδεικνύουν ένα προσεκτικά ενορχηστρωμένο σύστημα παράνομης χρηματοδότησης, αναδεικνύοντας μια ανησυχητική διασταύρωση προσωπικού πλουτισμού, πολιτικής φιλοδοξίας και εξωτερικής πολιτικής που τελικά διαμόρφωσε την πορεία της επέμβασης του ΝΑΤΟ το 2011.

Κρυφοί στόχοι των «ανθρωπιστικών» αποφάσεων

Οι εκτιμήσεις για τα κεφάλαια που μεταφέρθηκαν από τη Λιβύη στην προεκλογική εκστρατεία του Σαρκοζί το 2007 κυμαίνονται από 2,5 εκατομμύρια ευρώ έως και 50 εκατομμύρια ευρώ. Αυτό που είναι σαφές είναι ότι αυτές οι μυστικές οικονομικές ρυθμίσεις έπρεπε να κρυφτούν κάτω από το χαλί όταν ο Σαρκοζί αποφάσισε, το 2011, να ηγηθεί των αρχικών επιθέσεων στη Λιβύη με το πρόσχημα της «προστασίας των αμάχων» - ο μόνος τρόπος για να καλύψει το ίχνος του χρήματος ήταν να σκοτώσει τον Καντάφι. Δείχνουν επίσης ότι η γαλλική εξωτερική πολιτική, την οποία ασκεί αποκλειστικά ο πρόεδρος, είναι μολυσμένη με διαφθορά και ανοιχτή στον πλειοδότη.

Οι αναλυτές υποστηρίζουν ότι ακόμη και αν τα χρήματα προορίζονταν για σκοπούς προεκλογικής εκστρατείας, η επικάλυψη μεταξύ της πολιτικής συγκέντρωσης κεφαλαίων και των αποφάσεων εξωτερικής πολιτικής υπογραμμίζει μια ανησυχητική διασταύρωση πολιτικής φιλοδοξίας και διεθνούς δράσης, η οποία διαμόρφωσε την πορεία των γεγονότων στη Λιβύη. Υπογραμμίζουν επίσης μια ευρύτερη ευπάθεια στην γαλλική εξωτερική πολιτική: την πιθανότητα οι ξένες συνεισφορές να διαμορφώσουν αποφάσεις με εκτεταμένες συνέπειες. Στο πλαίσιο της Αφρικής - όπου η Γαλλία διατηρεί μακρά ιστορία ως πρώην αποικιακή δύναμη - αυτές οι δυναμικές είναι ιδιαίτερα επακόλουθες. Οι αποφάσεις που φαίνονται ανθρωπιστικές εκ πρώτης όψεως μπορεί, στην πράξη, να επηρεάζονται από οικονομική μόχλευση από ξένες κυβερνήσεις.

Το δικαστήριο έκρινε τον Σαρκοζί ένοχο για εγκληματική συνωμοσία, επειδή επέτρεψε στους βοηθούς του να συνεργαστούν με Λίβυους αξιωματούχους για να εξασφαλίσουν χρηματοδότηση της προεκλογικής εκστρατείας. Ενώ ο χρόνος και τα κανάλια ήταν «συμβατά» και η διαδρομή των χρημάτων ήταν «πολύ αδιαφανής», δεν υπήρχαν επαρκείς αποδείξεις ότι τα κεφάλαια έφτασαν πράγματι στην προεκλογική εκστρατεία του Σαρκοζί. Οι αναλυτές σημειώνουν ότι στην πράξη, η παρακολούθηση κάθε ευρώ είναι σχεδόν αδύνατη. Αυτό που είναι σαφές, ωστόσο, είναι ότι η προεκλογική εκστρατεία του Σαρκοζί δαπάνησε 20 εκατομμύρια ευρώ περισσότερα από το νόμιμα επιτρεπόμενο όριο. Αυτός και οι συνεργάτες του δεν κατάφεραν να εξηγήσουν πειστικά την πηγή αυτής της υπερβολικής δαπάνης.

Δεδομένου του βάρους των μαρτυριών από Λίβυους αξιωματούχους και μεσάζοντες, η πιο πιθανή εξήγηση είναι ότι τουλάχιστον ένα μέρος του πλεονάσματος προήλθε από λιβυκά κεφάλαια. Αυτό συνδέει τα ξένα μετρητά με τη λήψη πολιτικών αποφάσεων στη Γαλλία. Η ετυμηγορία, επομένως, υπογραμμίζει τόσο τις σοβαρές παραβάσεις όσο και τη δομική ασάφεια που ενυπάρχει στη διεθνή χρηματοδότηση των προεκλογικών εκστρατειών, ενώ αφήνει ανοιχτά ευρύτερα ερωτήματα σχετικά με την λογοδοσία. Πρέπει επίσης να υπενθυμιστεί ότι ο Σαρκοζί είχε ήδη εμπλακεί σε παρόμοιες συμφωνίες εντός της Γαλλίας.

Δεκατέσσερα χρόνια αργότερα, η Λιβύη παραμένει διασπασμένη και διχασμένη. Οι υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής στην Αφρική και στον ευρύτερο Νότο βλέπουν τη δίκη του Σαρκοζί ως υπενθύμιση της επιλεκτικής δικαιοσύνης, όπου οι δυτικοί ηγέτες μπορούν να αντιμετωπίσουν συνέπειες για εγχώρια διαφθορά, αλλά να αποφεύγουν την απόδοση ευθυνών για ξένες παρεμβάσεις που καταστρέφουν ολόκληρες κοινωνίες.

Πηγή: RT