Τα 8+1 αιωνόβια καφέ της Ευρώπης

Απολαμβάνοντας ένα μεγάλο αχνιστό φλιτζάνι φρεσκοαλεσμένου καφέ σε μερικά από τα παλαιότερα cafe της Ευρώπης.

Δεν είναι απλώς χώροι χαλάρωσης, αναψυχής, απόλαυσης αφεψημάτων και γλυκών, συνάντησης με φίλους. Είναι μνημεία πολιτισμού, φορτισμένα με ιστορίες που εκτυλίχθηκαν πριν από αιώνες.

Στα τραπεζάκια τους, μπροστά σε ένα αχνιστό φλιτζάνι, γεννήθηκαν φιλίες αλλά και επαναστάσεις, ακούστηκαν για πρώτη φορά πρωτοποριακές θεωρίες, γράφτηκαν ποιήματα και συζητήθηκαν ιδέες που επηρέασαν, ακόμα και διαμόρφωσαν, τις ζωές μας. Η ιστορία των ευρωπαϊκών café αντικατοπτρίζει την πορεία της ίδιας της ευρωπαϊκής κοινωνίας. Και επιβεβαιώνει ότι ο καφές δεν είναι απλώς ρόφημα, αλλά τρόπος να μοιράζεται κανείς τον κόσμο και τις ιδέες του με τους άλλους, ακόμα και να παρεμβαίνει σε αυτόν για να τον αλλάξει.

Le Procope, Παρίσι

Ζωντανή μνήμη τριών αιώνων ιστορίας και βουβός μάρτυρας συναντήσεων και συζητήσεων που επηρέασαν την πορεία της Ευρώπης, το Le Procope ιδρύθηκε το 1686 από τον ιταλό σεφ Φραντσέσκο Προκόπιο ντέι Κολτέλι και σήμερα θεωρείται το παλαιότερο εν λειτουργία café στο Παρίσι. Βρίσκεται στη Rue de l’Ancienne Comédie και για πολλά χρόνια λειτούργησε ως χώρος συνάντησης για διανοούμενους, καλλιτέχνες (εκεί σύχναζαν οι ηθοποιοί της Comédie-Française), φιλοσόφους και επαναστάτες.

 Λέγεται πως το 1784 ο Μπομαρσέ είχε καθίσει σε ένα τραπέζι του για ώρες περιμένοντας να τελειώσει η πρεμιέρα του έργου του «Ο Γάμος του Φίγκαρο». Πως εκεί ο Βολταίρος συνήθιζε να πίνει μεγάλες ποσότητες καφέ αναμεμειγμένου με σοκολάτα, ενώ ο Ρουσό, ο Ντιντερό, ο Μπαλζάκ και ο Ουγκό συζητούσαν τις επαναστατικές ιδέες τους. Λέγεται και πως ο Ναπολέων Βοναπάρτης, όταν δεν μπορούσε να πληρώσει τον λογαριασμό του, άφηνε εκεί το θρυλικό του bicorne καπέλο, που σήμερα εκτίθεται σε ειδική γυάλινη προθήκη.

Ακόμα και σήμερα, οι ταπετσαρίες του 1830, οι καθρέπτες, τα μαρμάρινα τραπέζια και ο επιβλητικός φωτισμός δημιουργούν σκηνικό που αφηγείται την πορεία της Γαλλίας, από τη Γαλλική Επανάσταση ως τη βασιλική Παλινόρθωση.

Café Frauenhuber, Βιέννη

Βρίσκεται στην οδό Himmelpfort- gasse 6, σε ένα κτίριο με ιστορία που ξεκινά από τα μέσα του 18ου αιώνα. Σύμφωνα με την παράδοση, προτού λειτουργήσει ως café έδωσαν εκεί μικρά ρεσιτάλ ο Μότσαρτ και ο Μπετόβεν. Η λειτουργία του Frauenhuber ξεκίνησε επίσημα το 1824, και από τότε έγινε αγαπημένο στέκι για τους κατοίκους της Βιέννης αλλά και σημείο αναφοράς για τους ταξιδιώτες που ήθελαν να πάρουν μια γεύση αυτοκρατορικής Αυστρίας.

Η φήμη του μεγάλωσε με τα private piqueniques (εκδηλώσεις πολιτιστικού χαρακτήρα), τους παιδικούς και φιλανθρωπικούς χορούς και τις γιορτές με ζωντανή μουσική. Στο Frauenhuber σερβιριζόταν τις Απόκριες μία από τις νοστιμότερες εκδοχές του Eierpunsch: Πρόκειται για ένα παραδοσιακό ζεστό ποτό της Αυστρίας και της Γερμανίας, που παρασκευάζεται από αβγό, ζάχαρη, λευκό κρασί ή ρούμι, βανίλια και (ενίοτε) χυμό λεμονιού. Προσφέρεται σε φλιτζάνι, συχνά γαρνιρισμένο με σαντιγί. Σήμερα το Frauenhuber συνεχίζει ως το παλαιότερο σε συνεχή λειτουργία café της Βιέννης.

Antico Caffè Greco, Ρώμη

Πρωτοϋποδέχθηκε τους πελάτες του το 1760 σε έναν από τους πιο διάσημους δρόμους της «Αιώνιας Πόλης», στη Via dei Condotti. Ιδρύθηκε από τον ελληνικής καταγωγής μετανάστη Νικόλα ντέλα Μανταλένα, εξ ου και η ονομασία «Caffè Greco».

Η στρατηγική του θέση δίπλα στις σκάλες της Piazza di Spagna το έκανε αγαπημένο καταφύγιο για συγγραφείς, ζωγράφους και συνθέτες από όλον τον κόσμο. Ηταν στέκι του «Grand Tour», του μεγαλεπήβολου ταξιδιού των νέων αριστοκρατών και των λογίων της Ευρώπης, που ξεκινούσε από την Αγγλία, περνούσε από το Παρίσι και κατέληγε στη Ρώμη. Του περάσματος, δηλαδή, που όριζε την έναρξη της πνευματικής ενηλικίωσής τους, προσφέροντάς τους εμπειρίες, υλικό για σκέψη, έμπνευση, και εν προκειμένω αρωματικό καφέ. Ο Γκαίτε, ο λόρδος Βύρωνας, ο Σέλεϊ και ο Κιτς ήταν μερικοί μόνο από τους διανοούμενους που ξαπόστασαν, φιλοσόφησαν και ονειροπόλησαν στις αίθουσές του.

Δυστυχώς, τους τελευταίους μήνες το παλαιότερο café της Ρώμης αντιμετωπίζει προβλήματα που έχουν οδηγήσει στην αναστολή της λειτουργίας του: Το συμβόλαιο μίσθωσης έληξε και ο ιδιοκτήτης του, το Ισραηλιτικό Νοσοκομείο της Ρώμης, ζήτησε από τους διαχειριστές της επιχείρησης την παράδοση του χώρου. Εκείνοι μετέφεραν κινητά αντικείμενα (έπιπλα, πίνακες και λοιπά διακοσμητικά) αξίας περίπου 8 εκατ. ευρώ σε αποθήκες, χωρίς την απαραίτητη άδεια της ιταλικής Εφορείας Πολιτιστικής Κληρονομιάς (Soprintendenza). Αποτέλεσμα ήταν η προληπτική κατάσχεση αυτών των αντικειμένων με σκοπό να φυλαχθούν και όταν διευθετηθεί η υπόθεση να επιστρέψουν στην αρχική τους θέση και να γίνουν ξανά προσβάσιμα στο κοινό. Το μέλλον του πιο ιστορικού café της Ρώμης παραμένει αβέβαιο. Ομως η μνήμη του ως τόπου έμπνευσης και συνάντησης παραμένει ανεξίτηλη.

Caffè Florian, Βενετία

Ιδρύθηκε στις 29 Δεκεμβρίου 1720 από τον Φλοριάνο Φραντσεσκόνι με την αρχική επωνυμία «Caffè alla Venezia Trionfante» (Καφέ της Θριαμβευτικής Βενετίας). Σύντομα μετονομάστηκε σε Caffè Florian προς τιμήν του ιδρυτή του.

Βρίσκεται στην πλατεία του Αγίου Μάρκου και από την ίδρυσή του αποτέλεσε πόλο έλξης για διανοούμενους, καλλιτέχνες και προσωπικότητες όπως ο Καζανόβα, ο λόρδος Βύρωνας, ο Γκαίτε, ο Προυστ και ο Νίτσε. Εγινε δημοφιλές όχι μόνο για τον καφέ του, αλλά και για το εκλεπτυσμένο περιβάλλον του, για τη μουσική του και για τα ευφάνταστα λικέρ του.

Κατά τα επαναστατικά γεγονότα του 1848, και ενώ η «Γαληνοτάτη» βρισκόταν σε αναβρασμό, το Caffè Florian μετατράπηκε προσωρινά σε νοσοκομείο για τους τραυματίες των συγκρούσεων, γεγονός που το ανέδειξε σε κέντρο κοινωνικής προσφοράς και τόπο αλληλεγγύης. Χαρακτηρισμένο ως το παλαιότερο café της γείτονος που λειτουργεί συνεχώς, παραμένει σταθερά σύμβολο της βενετσιάνικης κομψότητας.

Café Martinho da Arcada, Λισαβόνα

Το παλαιότερο café της πορτογαλικής πρωτεύουσας ιδρύθηκε το 1782 και βρίσκεται στην Praça do Comércio της Λισαβόνας. Είναι γνωστό για τη βαθιά σύνδεσή του με την πορτογαλική λογοτεχνία καθώς υπήρξε το αγαπημένο στέκι διακεκριμένων λογίων και διανοουμένων της εποχής, όπως ο Φερνάντο Πεσόα.

Ο Πεσόα συνήθιζε να συναντά φίλους και να απολαμβάνει εκεί τον bica του – όπως ονομάζεται η πορτογαλική εκδοχή του εσπρέσο – μέχρι και λίγο πριν από τον θάνατό του το 1935. Προς τιμήν του υπάρχει πάντα κρατημένο ένα τραπέζι με προσωπικά αντικείμενα του ποιητή και συγγραφέα, και το βιβλίο του με τίτλο «Mensagem».

Café Gerbeaud, Βουδαπέστη

Ενας θρύλος των πιο γλυκών παραδόσεων και της αριστοκρατικής κομψότητας, που από το 1858 ξεδιπλώνει την ιστορία του στην κεντρική πλατεία Vörösmarty, στην καρδιά της ουγγρικής πρωτεύουσας. Το Café Gerbeaud (Καφέ Ζερμπό) έχει τις ρίζες του στην κουζίνα του ζαχαροπλάστη Χένρικ Κούγκλερ, ο οποίος προτού ακόμα μεταφέρει την επιχείρησή του στη σημερινή τοποθεσία, την είχε μετατρέψει σε σημείο συνάντησης της υψηλής κοινωνίας και αγαπημένο προορισμό για απολαυστικό παγωτό.

Το 1882, ο φιλόδοξος Κούγκλερ κάλεσε τον διεθνούς φήμης ελβετό ζαχαροπλάστη Εμίλ Ζερμπό, για μια συνεργασία που θα έγραφε ιστορία. Λίγο μετά, το 1884, ο Ζερμπό ανέλαβε πλήρως την επιχείρηση, η οποία πήρε το όνομά του, για να τη μετατρέψει σε χώρο πρωτοπορίας, εισάγοντας νέες τεχνικές και δημιουργώντας ή καθιερώνοντας γλυκά-ορόσημα. Το Zserbó szelet είναι ένα κέικ με λεπτές στρώσεις ζύμης, οι οποίες ενδιάμεσα καλύπτονται με πλούσια γέμιση από μαρμελάδα βερίκοκο και αλεσμένα καρύδια. Η κορυφή περιχύνεται με λεπτή στρώση σοκολατένιου γλάσου.

Το Esterházy torta, που πήρε το όνομά του από τον πρίγκιπα Εστερχάζι (1786-1866), αποτελείται από πολλαπλές στρώσεις μαρέγκας αμυγδάλου ή καρυδιού και από πλούσια βουτυρόκρεμα με άρωμα βανίλιας και κονιάκ. Καλύπτεται με λευκό γλάσο διακοσμημένο με χαρακτηριστικά μοτίβα σοκολάτας σε μορφή ιστού αράχνης. H Dobos (Dobosh) torta, δημιουργία του μάγειρα και ζαχαροπλάστη Γιόζεφ Ντόμπος, μπορεί να μη φτιάχτηκε στο Gerbeaud, καθιερώθηκε όμως και σερβιριζόταν τακτικά εκεί.

Είναι λεπτές στρώσεις από παντεσπάνι, συγκολλημένες με σοκολατένια βουτυρόκρεμα, και μια τραγανή στρώση καραμέλας στην κορυφή. Από δίπλα ένα φλιτζάνι με αχνιστό καφέ και να γιατί το Gerbeaud κατάφερε να νικήσει τον χρόνο. Αν και τσαλακωμένο από τα σκαμπανεβάσματα της ιστορίας (από δύο Παγκόσμιους Πολέμους και από την κρατικοποίηση της επιχείρησης στην κομμουνιστική περίοδο), το café μετά το 1984 αναγεννήθηκε, απέκτησε ξανά τη λάμψη του και υποδέχεται τους πελάτες του προσφέροντας με κάθε γλυκό, με κάθε φλιτζάνι καφέ, μια γεύση του παρελθόντος και της αριστοκρατικής ουγγρικής παράδοσης.

Café Slavia, Πράγα

Η πρώτη καφετέρια στην Πράγα άνοιξε, σύμφωνα με ορισμένες πηγές, το 1714, κοντά στη Γέφυρα του Καρόλου. Κατά τον 18ο αιώνα εμφανίστηκαν στην πόλη και άλλα μικρά καφενεία, όμως η άνθηση των λογοτεχνικών café ήρθε τον 19ο και τις αρχές του 20ού αιώνα, με τη δημιουργία του Café Slavia (Kavárna Slavia στα τσεχικά) το 1884, του Café Savoy το 1893 και του Café Louvre το 1902 (όπου σύχναζαν ο Κάφκα και ο Αϊνστάιν).

>

Το Café Slavia, που έκτοτε βρίσκεται σε συνεχή χρήση, λειτουργεί στην όχθη του ποταμού Μολδάβα, ακριβώς απέναντι από το Εθνικό Θέατρο. Η προνομιακή θέση του το έκανε αγαπημένο σημείο συνάντησης καλλιτεχνών και ανθρώπων του πνεύματος, όπως ήταν ο συνθέτης Μπέντριχ Σμέτανα και ο ποιητής, σκηνοθέτης και συγγραφέας Γιάροσλαβ Κβάπιλ. Οι ποιητές Γιάροσλαβ Σάιφερτ, Γίρι Κολάρ, ο συγγραφέας Αρνοστ Λούστιγκ, αλλά και ο μετέπειτα πρόεδρος της Τσεχίας Βάτσλαβ Χάβελ υπήρξαν τακτικοί θαμώνες του.

Grand Café, Οξφόρδη

Ανοιξε γύρω στο 1650 από έναν λεβαντίνο εβραίο έμπορο και μνημονεύεται από χρονικογράφους της εποχής ως το πρώτο του είδους του στην Αγγλία. Από εκεί ξεκίνησε η μόδα των coffee houses, που γρήγορα εξαπλώθηκαν στο Λονδίνο (το πρώτο άνοιξε το 1652) και σε άλλες πόλεις και έγιναν κέντρα πολιτικών, φιλοσοφικών και εμπορικών ζυμώσεων.

Εξακολουθεί και λειτουργεί στο ίδιο κατά πάσα πιθανότητα σημείο όπου είχε πρωτοανοίξει, σερβίροντας καφέ και afternoon tea.