Η πρώτη φωτογραφική μηχανή στο Διάστημα

Μια Hasselblad 500c, το θρυλικό μοντέλο που αποτέλεσε το «σήμα κατατεθέν» της σουηδικής εταιρείας από το 1957 και για τα επόμενα 60 χρόνια, είναι οπωσδήποτε συλλεκτική. Oταν όμως η συγκεκριμένη φωτογραφική μηχανή είναι επιπλέον η πρώτη που «ανέβηκε» στο Διάστημα με μια αποστολή της NASA εγκαινιάζοντας την πενηντάχρονη συνεργασία της αμερικανικής διαστημικής υπηρεσίας με τη Hasselblad και την Zeiss, όπως είναι φυσικό αποκτά ακόμη μεγαλύτερη αξία. Για τον λόγο αυτόν η πώλησή της σε πλειστηριασμό την ερχόμενη εβδομάδα έχει προκαλέσει ενδιαφέρον όχι μόνο στους λάτρεις των διαστημικών ταξιδιών και της φωτογραφίας αλλά και στους απανταχού συλλέκτες.

Η καλύτερη μηχανή της εποχής της

Η ιστορία του «δεσμού» της NASA με την ευρωπαϊκή οπτική τεχνολογία ξεκίνησε στις αρχές της δεκαετίας του 1960 χάρη στο μεράκι ενός αστροναύτη. Ο Γουόλι Σίρα, ενθουσιώδης ερασιτέχνης της φωτογραφίας ο οποίος θα πετούσε με τη Mercury-Atlas 8 (ΜΑ-8), την πέμπτη επανδρωμένη αμερικανική αποστολή, η οποία πραγματοποιήθηκε τον Οκτώβριο του 1962, ήθελε να απαθανατίσει την εμπειρία του με την καλύτερη φωτογραφική μηχανή της εποχής. Αφού συζήτησε το θέμα με επαγγελματίες φωτογράφους και ειδικούς, η επιλογή στην οποία κατέληξε ήταν η Hasselblad 500c με φακό Zeiss 80 mm. Την αγόρασε, όπως είχε δηλώσει όταν ήταν ακόμη εν ζωή, από ένα κατάστημα φωτογραφικών ειδών στο Χιούστον λίγους μήνες νωρίτερα και την πήγε κατευθείαν στα εργαστήρια της NASA ώστε να προσαρμοστεί κατάλληλα για την αποστολή.

Οι τεχνικοί της αμερικανικής διαστημικής υπηρεσίας εργάστηκαν σε συνεργασία με τον Σίρα και τον συνάδελφό του αστροναύτη Γκόρντον Κούπερ κάνοντας μια σειρά από προσαρμογές: πρόσθεσαν μια θήκη για φιλμ των 100 ASA και ένα σκόπευτρο που τοποθετήθηκε πλευρικά, ενώ έκαναν διάφορες τροποποιήσεις στην επιφάνεια της μηχανής - μία από αυτές ήταν να βάψουν το μέταλλο στην μπροστινή της πλευρά με μαύρο ματ χρώμα για να ελαχιστοποιήσουν την ανάκλαση του φωτός. Εξοπλισμένος με την «πειραγμένη» Hasselblad 500c ο Σίρα τράβηξε τις πρώτες «πραγματικές» φωτογραφίες της Γης από το Διάστημα που είδαν τα γήινα μάτια.

Φωτογραφίες για πειράματα

Η επιτυχία ήταν τέτοια ώστε στην επόμενη αποστολή, τη Mercury-Atlas 9 (MA-9), η οποία «πέταξε» τον Μάιο του 1963, ο Γκόρντον Κούπερ πήρε μαζί του μια Hasselblad (σύμφωνα με όλες τις ενδείξεις την ίδια που είχε χρησιμοποιήσει ο Σίρα), εξοπλισμένη με τον ίδιο φακό Zeiss (η «ταυτότητα» του φακού πιστοποιείται από τα σχετικά αρχεία). Σε αυτό το διαστημικό ταξίδι, όπως έχει περιγράψει ο κ. Κούπερ, εκτός του ότι τράβηξε «γενικές» φωτογραφίες η μηχανή χρησιμοποιήθηκε για τη διεξαγωγή μιας σειράς πειραμάτων. Ενα εξ αυτών ήταν το Πείραμα Προσδιορισμού του Ορίζοντα, το οποίο είχε ως στόχο να προσδιορίσει κατά πόσον το φωτισμένο από τον Ηλιο τμήμα της Γης μπορεί να χρησιμοποιηθεί ως «σημάδι» πλοήγησης κατά την τελική φάση των προωθημένων διαστημικών πτήσεων (τα δεδομένα του χρησιμοποιήθηκαν από τα Εργαστήρια Draper του Ινστιτούτου Τεχνολογίας της Μασαχουσέτης - ΜΙΤ - για την ανάπτυξη του συστήματος καθοδήγησης και πλοήγησης των αποστολών Apollo).

Αλλα πειράματα για τα οποία χρησιμοποιήθηκε η Hasselblad αφορούσαν μετεωρολογικές φωτογραφίσεις με στόχο τη συλλογή πληροφοριών για τη μετεωρολογία και συγκεκριμένων δεδομένων για την ανάπτυξη προωθημένων μετεωρολογικών δορυφορικών συστημάτων καθώς και φωτογραφίσεις πεδίου της Γης με στόχο τη σύσταση καταλόγων με διαστημικές φωτογραφίες από διάφορα γεωλογικά στοιχεία (πτυχωσιγενή όρη, ζώνες ρηγμάτων ή ηφαιστειακά πεδία) και τη συλλογή τοπογραφικών πληροφοριών για την επιφάνεια της Γης.

Αυθεντικό κειμήλιο

Η ιστορική φωτογραφική μηχανή βγαίνει σε πλειστηριασμό τη Δευτέρα 13 Νοεμβρίου από την RR Auctions στη Βοστώνη, στις Ηνωμένες Πολιτείες. Ο οίκος πλειστηριασμών ζήτησε από τη NASA να διεξαγάγει ειδική έρευνα προκειμένου να πιστοποιήσει ότι πρόκειται για την ίδια κάμερα που είχε χρησιμοποιήσει ο Γκόρντον Κούπερ (και πιθανότατα ο Γουόλι Σίρα). Η μηχανή συνοδεύεται επίσης από μια ιδιόχειρη επιστολή του κ. Κούπερ, η οποία χρονολογείται γύρω στο 1995, είναι γραμμένη σε ένα φύλλο χαρτί από το προσωπικό του μπλοκ αλληλογραφίας και γράφει: «Αυτή η φωτογραφική μηχανή Hasselblad πέταξε στην MA-9 και χρησιμοποιήθηκε από εμένα για να πάρω αρκετές καλές εικόνες της Γης». Επιπλέον υπάρχει και μια δεύτερη, έντυπη επιστολή αυθεντικότητας του αστροναύτη, στην οποία δηλώνει τον σειριακό αριθμό της μηχανής, του φακού και της «έξτρα» θήκης του φιλμ που είχε μαζί του στην πτήση.

Επιλέγοντας τη Hasselblad 500c με δική του πρωτοβουλία ο Γουόλι Σίρα ξεκίνησε χωρίς να το θέλει μια μακρά παράδοση. Μετά και την επιτυχημένη χρήση τους από τον Γκόρντον Κούπερ από το 1964, με την έναρξη του Project Gemini, οι μηχανές Hasselblad και οι φακοί Zeiss έγιναν ανεπίσημα ο αποκλειστικός  φωτογραφικός εξοπλισμός της NASA σε όλες τις επόμενες επανδρωμένες αποστολές (ήταν επίσης το πρώτο γήινο φωτογραφικό «δίδυμο» που «πάτησε»  τη Σελήνη συνοδεύοντας τους αστροναύτες της Apollo 11) και εξακολουθούν να χρησιμοποιούνται και σήμερα από την αμερικανική διαστημική υπηρεσία.