Ένα πουκάμισο αδειανό

Γράφει ο Γιάννης Κατσίμπας

πως τόσος πόνος τόση ζωή

πήγαν στην άβυσσο

για ένα πουκάμισο αδειανό για μιαν Ελένη.

Ο πόνος λένε είναι μάταιο συναίσθημα, είναι ωστόσο υπαρκτό

Μεγάλος πόνος είχε πέσει στην Ελλάδα.

Τόσα κορμιά ριγμένα

στα σαγόνια της θάλασσας στα σαγόνια της γης.

τόσες ψυχές

δοσμένες στις μυλόπετρες, σαν το σιτάρι.

Κι οι ποταμοί φουσκώναν μες στη λάσπη το αίμα

για ένα λινό κυμάτισμα για μια νεφέλη

μιας πεταλούδας τίναγμα το πούπουλο ενός κύκνου

για ένα πουκάμισο αδειανό, για μιαν Ελένη.

Γιώργος Σεφέρης

Στο ποίημα "Ελένη" ο Σεφέρης μιλά για τη ματαιότητα του πολέμου, όχι μόνο του Τρωικού, που έγινε για ένα ομοίωμα και όχι την ίδια την Ελένη, σύμφωνα με την εκδοχή και του Ευριπίδη, αλλά και για τον 2ο Παγκόσμιο Πόλεμο και τον Εμφύλιο που έζησε ο ίδιος ο ποιητής, έτσι που να αναρωτιέται προς τι τόσος πόνος, τόσο αίμα, τόσο δάκρυ;  Γιατί;

Ζήτησε από το δήμαρχό σου που έχει λεφτά για τα ποταπά «όργια», αλλά όχι για την Καθαριότητα, να σου φτιάξει ένα όμορφο, πράσινο πάρκο, ένα εδώ και ένα παραπέρα, για όλους. Ένα πάρκο με πολλά λουλούδια, δέντρα, παιδιά και παππούδες, μπορείς ακόμα και να το φυτέψεις και να το καλλιεργήσεις. Ζήτησέ του πολλά λεωφορεία, πολλούς πεζόδρομους, και λεφτά για μπογιατζήδες να βάψουν με φρέσκα χρώματα όλες τις παλιές οικοδομές, να βρούνε και δουλειά οι άνεργοι μαστόροι. Ζήτα κι αν σου πει όχι, ανέλαβε εσύ τη δουλειά, και πάρε την υπόθεση στα χέρια σου.

Αλλά εντάξει, εδώ ολόκληρος πόλεμος (και τι πόλεμος;) έγινε για ένα «πουκάμισο αδειανό».  Η Ελένη, που πολεμούσαν για αυτήν στην Τροία τόσα χρόνια, ήταν ένα είδωλο. Οι κόποι τους ήταν αέρας. Για ένα σύννεφο οι ταλαιπωρίες τους. Για μιαν νεφέλη, λοιπόν. Η φράση αυτή έμεινε παροιμιώδης. Ο Γιώργος Σεφέρης έγραψε, εμπνευσμένος από την τραγωδία του Ευριπίδη το ποίημα του "Ελένη". Μόνο που σ΄αυτό, ο Τεύκρος έχει μάθει την αλήθεια για την Ελένη και είναι εκείνος που το διαπιστώνει, αφού έχει φτάσει πια στην Κύπρο και αναλογίζεται τα περασμένα. Χαρακτηριστικοί της προβληματικής του Σεφέρη είναι οι στίχοι που περιλαμβάνει το βιβλίο του.

"Κι οι ποταμοί φουσκώναν μες στη λάσπη το αίμα
για ένα λινό κυμάτισμα για μια νεφέλη
μιας πεταλούδας τίναγμα το πούπουλο ενός κύκνου
για ένα πουκάμισο αδειανό, για μιαν Ελένη."
Οι ποταμοί από το αίμα από την μια μεριά(με το ειδικό τους βάρος). Και από την άλλη, ένα κυμάτισμα, ένα σύννεφο, το πέταγμα μιας πεταλούδας, ένα φτερό κύκνου, ένα πουκάμισο (χωρίς τον άνθρωπο, άδειο). Όλα ελαφρά, ρευστά, αέρινα, αδιόρατα, κενά, κούφια, άπιαστα. Μια Ελένη, ο πόλεμος. ".Ένα παρθένο δάσος σκοτωμένων φίλων το μυαλό μας" λέει κάπου αλλού ο Σεφέρης. Και στο ίδιο ποίημα "τόσος πόνος, τόση ζωή πήγαν στην άβυσσο για ένα πουκάμισο αδειανό, για μιαν Ελένη

Τόσο πια κολασμένοι, αδιάφοροι, εγωιστές είναι οι δικοί μας «άρχοντες» τόσο αποξενωμένοι από τα τόσα προβλήματα που σκόπιμα άφησαν να αιωρούνται, τόσο πωρωμένοι με την συλλογή και της τελευταίας ικμάδας της πόλης, τόσο αδηφάγοι και αφοσιωμένοι στην «κονόμα»; Τόσος ξεπεσμός υπάρχει στην μικρή κοινωνία μας, τόσος κατήφορος;-