«Ο τρόμος του πολέμου» - Πώς μια φωτογραφία του 1972 στο Βιετνάμ δίχασε τον δημοσιογραφικό κόσμο το 2025

«Ο τρόμος του πολέμου» τραβήχτηκε το 1972 στο Βιετνάμ και απεικονίζει αυτό ακριβώς που υπόσχεται ο τίτλος του, ενώ αποτελεί αφορμή της δραστηριοποίησης του αντιπολεμικού κινήματος στις ΗΠΑ.

Σάλος αντιδράσεων δημιουργήθηκε στα πλαίσια του κινηματογραφικού φεστιβάλ Sundance το βράδυ του Σαββάτου και ο λόγος ήταν μια φωτογραφία του 1972 στο Βιετνάμ.

Συγκεκριμένα, ένα αμφιλεγόμενο ντοκιμαντέρ έκανε πρεμιέρα στο φεστιβάλ το οποίο όμως  αμφισβητεί την υπογραφή της λήψης μιας από τις πιο διάσημες φωτογραφίες που τραβήχτηκαν ποτέ στον Τύπο, αμφισβητώντας 50 και πλέον χρόνια αποδεκτής ιστορίας.

To «The Stringer» και το Βιετνάμ

Στο «The Stringer», σε σκηνοθεσία του Bao Nguyen, μια ομάδα δημοσιογράφων και ερευνητών υποστηρίζουν ότι η φωτογραφία που είναι γνωστή ως «Napalm Girl» δεν τραβήχτηκε από τον Nick Ut, τον φωτογράφο του προσωπικού του Associated Press, στον οποίο η ειδησεογραφική ομάδα αποδίδει εδώ και καιρό τα εύσημα.

Με τον επίσημο τίτλο «Ο τρόμος του πολέμου», η εικόνα, που τραβήχτηκε στις 8 Ιουνίου 1972, απεικονίζει αυτό ακριβώς που υπόσχεται ο τίτλος του: ένα γυμνό εννιάχρονο κορίτσι με το όνομα Phan Thi Kim Phuc, καθώς αυτό και πολλά κλαμένα παιδιά διαφεύγουν από μια επίθεση ναπάλμ στο χωριό Trảng Bàng του Νότιου Βιετνάμ.

Το AP και ο Ut υποστηρίζουν εδώ και καιρό ότι αυτός, 21 ετών τότε, τράβηξε τη φωτογραφία, η οποία του χάρισε βραβείο Πούλιτζερ, φήμη φωτορεπόρτερ και μια διακεκριμένη καριέρα μέχρι τη συνταξιοδότησή του από το AP το 2017.

Ένα Boeing B-52D-60-BO Stratofortress της Πολεμικής Αεροπορίας των ΗΠΑ (s/n 55-0100) ρίχνει βόμβες πάνω από το Βιετνάμ, Πηγή: Wikipedia Commons 

Η αφήγηση της ιστορίας από την οπτική της ταινίας

Στην ταινία, η ροή των γεγονότων είναι διαφορετική από ό,τι ξέραμε για την εικόνα ως σήμερα: Ο φωτογράφος δεν είναι ο Ut. Και ποιος είναι; Ο Nguyen Thành Nghe, ένας Βιετναμέζος οδηγός του NBC, ο οποίος πούλησε τις φωτογραφίες του στο AP ως ελεύθερος επαγγελματίας ή «stringer».

Ένας συντάκτης γεμάτος ενοχές

Ο ισχυρισμός προέρχεται από τον Carl Robinson, πρώην συντάκτη φωτογραφιών του AP στη Σαϊγκόν, ο οποίος ισχυρίζεται ότι ο Horst Faas, επικεφαλής των φωτογραφιών του γραφείου εκείνη την εποχή, τον διέταξε να αλλάξει τα εύσημα για την εικόνα και να την «κάνει Nick Ut» πριν στείλει μια φωτογραφία που θα έβλεπαν εκατομμύρια άνθρωποι μέσα σε λίγες ώρες.

Στην ταινία, ο Robinson ισχυρίζεται ότι οι ενοχές για τη λανθασμένη απόδοση τον καταδίωκαν για χρόνια και αναγκάστηκε σε ηλικία 80 ετών να βρει τον απαξιωμένο «stringer». «Δεν ήθελα να πεθάνω πριν βγει αυτή η ιστορία», δήλωσε κατά τη διάρκεια ερωτήσεων και απαντήσεων μετά την πρεμιέρα της ταινίας στο Park City.

«Ήθελα να τον βρω και να του ζητήσω συγγνώμη», δήλωσε ο Carl Robinson

Και το έκανε

Ο Robinson εποκοινώνησε με τον επικεφαλής ερευνητή και αφηγητή του ντοκιμαντέρ, Gary Knight, το 2010. Περισσότερο από μια δεκαετία αργότερα ο Knight και οι δημοσιογράφοι συνεργάτες του άρχισαν να ερευνούν τα όσα ισχυρίστηκε ο Robinson. Η έρευνα τους οδήγησε στον Nghe, ο οποίος μετανάστευσε στις ΗΠΑ και τώρα ζει στην Καλιφόρνια.

«Δούλεψα σκληρά γι’ αυτό, αλλά αυτός ο τύπος τα πήρε όλα», λέει στην ταινία.

Τις πταίει;

Η αφήγηση του «Stringer» υποστηρίζει ότι ο Faas, ο οποίος περιγράφεται ως περίπλοκος, δογματικός και επιβλητικός, πίστωσε λανθασμένα τον Ut επειδή ήταν ο μόνος φωτογράφος του AP που βρισκόταν στο σημείο εκείνη την ημέρα, ή επειδή ένιωθε ενοχές επειδή έστειλε στο θάνατο τον μεγαλύτερο αδελφό του Ut, Huynh Thanh My, σε πολεμική αποστολή για το AP το 1965.

«Ήξεραν ότι κανείς δεν θα τους άκουγε»

Ήταν παρείσακτοι στην ίδια τους τη χώρα

Ο Knight και άλλοι συμμετέχοντες στην ταινία υποδηλώνουν ότι ο ρατσισμός έπαιξε επίσης ρόλο.Ο Faas θα μπορούσε να ξεφύγει με την υποτιθέμενη λανθασμένη απόδοση επειδή οι Βιετναμέζοι -ιδιαίτερα οι μη εργαζόμενοι όπως ο Nghe- ήταν «παρείσακτοι στην ίδια τους τη χώρα. Ήξεραν ότι κανείς δεν θα τους άκουγε».

Η αντίδραση του Associated Press

Το Associated Press αρνήθηκε να συμμετάσχει στο έργο, αμφισβήτησε τους ισχυρισμούς και διατήρησε τη υπογραφή του Ut σε μια εκτενή έκθεση που κυκλοφόρησε λίγες ημέρες πριν από την πρεμιέρα του «The Stringer», υποστηρίζοντας πως έτρεξε από μεριάς του τη δική του έρευνα.

Στην εν λόγω έκθεση 23 σελίδων το AP θέτει πως μίλησε με επτά επτά άτομα που βρίσκονταν στο δρόμο στο Trảng Bàng ή στο γραφείο του στη Σαϊγκόν εκείνη την ημέρα, τα οποία είτε δεν προσεγγίστηκαν από την ομάδα ντοκιμαντέρ είτε αρνήθηκαν να συμμετάσχουν λόγω της απαίτησης να υπογράψουν πρώτα μια συμφωνία εμπιστευτικότητας.

Επιπλέον μάρτυρας ισχυρίστηκε ότι η ομάδα ντοκιμαντέρ αμφισβήτησε την ιστορία του και δεν επικοινώνησε ποτέ ξανά μαζί του.

Ενώ στον αντίποδα, ο Robinson περιγράφεται ως «δυσαρεστημένος» πρώην υπάλληλος στην έρευνα, ενώ ψέγεται για γεγονός πως δεν ανέφερε την ιστορία στα απομνημονεύματά του το 2019.

«Ελλείψει νέων, πειστικών στοιχείων για το αντίθετο, το ΑΡ δεν έχει κανένα λόγο να πιστεύει ότι κάποιος άλλος εκτός από τον Ut τράβηξε τη φωτογραφία».

Βορειοβιετναμέζικο τανκ T59 που καταλήφθηκε από το 20ο Σύνταγμα Τεθωρακισμένων του Νοτίου Βιετνάμ νότια του Dong Ha, Πηγή: Wikipedia Commons 

Στόχος είναι η ανάδειξη των γεγονότων ως έχουν

Σε μια δήλωση που κυκλοφόρησε την Κυριακή, αφού ένας εκπρόσωπος είδε την ταινία στο Sundance, το AP επανέλαβε ότι οι δημιουργοί της ταινίας δεν θα μοιράζονταν το πλήρες υλικό τους, εκτός εάν η ομάδα υπέγραφε NDA και συμφωνούσε σε ένα εμπάργκο, το οποίο το AP θεώρησε ότι παρεμποδίζει την έρευνά τους ή την ικανότητά τους να διορθώσουν τα πρακτικά.

Ωστόσο, το AP έχει άλλη μια ένσταση στο ντοκιμαντέρ- το γεγονός [πως υποστηρίζει ότι το ΑΡ «έχει εξετάσει το υλικό της ταινίας και ότι απορρίπτει τους ισχυρισμούς, κάτι που είναι εντελώς ψευδές».

«Δεν μπορούμε να δηλώσουμε με μεγαλύτερη σαφήνεια ότι το Associated Press ενδιαφέρεται μόνο για τα γεγονότα και την αληθινή ιστορία αυτής της εμβληματικής φωτογραφίας».

Η στάση του Nick Ut

Σύμφωνα με τους δημιουργούς της ταινίας, o Ut δεν απάντησε σε πολλαπλά αιτήματα για σχολιασμό. Ο James Hornstein, δικηγόρος του Ut, δήλωσε στους LA Times ότι είναι «εξωφρενικό το γεγονός ότι το VII Foundation έδωσε βήμα σε έναν άνθρωπο που έχει ξεκάθαρα μια βεντέτα που σιγοβράζει για περισσότερα από 50 χρόνια».

Δεν επιβεβαιώνεται η γωνία λήψης

Οι ερευνητές συμβουλεύονται επίσης ιατροδικαστές της γαλλικής ΜΚΟ Index για το δικό τους συναρπαστικό οπτικό χρονοδιάγραμμα, που παρουσιάστηκε ολόκληρο στο κοινό, το οποίο θεωρεί «εξαιρετικά απίθανο» να τράβηξε τη φωτογραφία ο Ut με βάση τις άλλες εικόνες που του πιστώνει το AP εκείνη την ημέρα, και τοποθετεί τον Nghe στη σωστή θέση για την εμβληματική λήψη.

«Σας ευχαριστώ πολύ που ήρθατε να δείτε την ταινία. Εγώ τράβηξα τη φωτογραφία», είπε ο Nghe μέσω μεταφραστή στην πρεμιέρα της ταινίας. Ο Nghe αφιέρωσε την ταινία στους γονείς του, οι οποίοι μεγάλωσαν κοντά στον 17ο παράλληλο και εγκατέλειψαν το Βιετνάμ κατά τη διάρκεια του πολέμου, καθώς και στους πρόσφυγες «που πήγαν σε μια διαφορετική χώρα και έκαναν μια διαφορετική ζωή, αλλά είχαν ιστορίες στο παρελθόν που δεν μοιράστηκαν ποτέ».

*Πηγή: The Guardian, Φωτογραφία εξωφύλλου: Ο τρόμος του πολέμου, Πηγή: Wikipedia Commons