Μπορεί να κατακτηθεί το Εβερεστ σε μόλις μία εβδομάδα;
Μια εμπορική αποστολή σχεδιάζει να μεταφέρει πελάτες της στην ψηλότερη κορυφή του κόσμου σε χρόνο-ρεκόρ με τη βοήθεια ενός ευγενούς αερίου. Ομως οι ειδικοί ανησυχούν ότι μια τέτοια στρατηγική ενέχει περιττό ρίσκο
Οι Τένζινγκ Νορκέι και Εντμουντ Χίλαρι, που πραγματοποίησαν την πρώτη τους επιτυχημένη ανάβαση στο Εβερεστ το 1953, χρειάστηκαν περισσότερους από δύο μήνες για να φτάσουν στην κορυφή. Προκειμένου να προσαρμοστούν στον εξαιρετικά αραιό αέρα του μεγάλου υψομέτρου, πέρασαν αρκετές εβδομάδες εγκλιματισμού, ανεβαίνοντας με αργό ρυθμό. Αφού έφτασαν στην κατασκήνωση βάσης τους, πέρασαν επτά εβδομάδες κάνοντας σύντομες εξορμήσεις πάνω-κάτω στο βουνό για να στήσουν σχοινιά και σκάλες και να δημιουργήσουν όλο και υψηλότερες κατασκηνώσεις, προτού ξεκινήσουν την εφόρμησή τους προς την κορυφή. Με άλλα λόγια, ουσιαστικά… πολιόρκησαν το βουνό πριν το κατακτήσουν.
Σήμερα τα χιλιόμετρα σταθερών σχοινιών που τοποθετούνται κατά μήκος της διαδρομής από ομάδες των ιθαγενών Σέρπα και η έξυπνη επιμελητεία που τελειοποιείται από εμπορικές εταιρείες ξεναγήσεων επιτρέπουν σε εκατοντάδες ορειβάτες να κατακτούν την κορυφή του Εβερεστ κάθε χρόνο. Αλλά, όπως αναφέρει ρεπορτάζ του BBC, ο χρόνος που χρειάζονται οι περισσότεροι για την ανάβαση δεν έχει μειωθεί δραματικά από εκείνη του 1953. Πολλές αποστολές εξακολουθούν να συνιστούν το δίμηνο για την ανάβαση στην κορυφή, με εκτεταμένο εγκλιματισμό – αν και αυτό εξαρτάται από μια σειρά παραγόντων, όπως ο καιρός, η κίνηση στο βουνό και η φυσική κατάσταση του ορειβάτη.
Η πεζοπορία μέχρι την κατασκήνωση βάσης των ορειβασιών διαρκεί έως και μία εβδομάδα, αλλά ο μέσος ορειβάτης χρειάζεται περίπου 40 ημέρες για να πατήσει στην κορυφή. Ορισμένες εταιρείες ξεναγήσεων προσφέρουν ακόμη και γρήγορες αποστολές, που ισχυρίζονται ότι μπορούν να μεταφέρουν τους πελάτες τους εκεί σε μόλις δύο εβδομάδες. Αυτή τη σεζόν, ωστόσο, μια εταιρεία ξεναγήσεων υπόσχεται να μειώσει ακόμη περισσότερο τον χρόνο, μεταφέροντας τους πελάτες της στην κορυφή του κόσμου σε μόλις μία εβδομάδα – ξεκινώντας από ένα αεροδρόμιο στο Λονδίνο. Σύμφωνα με το πρόγραμμα, θα πετάξουν στο Κατμαντού του Νεπάλ, θα πάρουν ελικόπτερο για την κατασκήνωση βάσης του Εβερεστ και θα κατακτήσουν το βουνό σε λίγες μόνο ημέρες.
Με αυτόν τον τρόπο θα γλιτώσουν τις συνήθεις επίπονες τρεις εβδομάδες εγκλιματισμού στο ορεινό τοπίο. Ολα αυτά θα κοστίσουν περίπου 150.000 ευρώ ανά άτομο. Η προσφορά, που προκαλεί ποικίλες αντιδράσεις στην αναρριχητική κοινότητα, έρχεται από τον αυστριακό ξεναγό Λούκας Φούρτενμπαχ, ο οποίος τη βασίζει σε μια απροσδόκητη νέα στρατηγική: την εισπνοή ξένου, ενός ευγενούς αερίου που μερικές φορές χρησιμοποιείται ως αναισθητικό. Η λογική πίσω από την ιδέα είναι σχετικά απλή. Πριν από περίπου 10 χρόνια έγινε γνωστό ότι το ξένο έχει μια ενδιαφέρουσα παρενέργεια: αυξάνει την παραγωγή της ερυθροποιητίνης. Γνωστή ως EPO, η ερυθροποιητίνη είναι μια γλυκοπρωτεΐνη που παράγουν τα νεφρά ως αντίδραση στα ανεπαρκή επίπεδα οξυγόνου.
Η EPO καταπολεμά την υποξία –μια πάθηση που εμφανίζεται όταν το σώμα δεν λαμβάνει αρκετό οξυγόνο– αυξάνοντας τον αριθμό των ερυθρών αιμοσφαιρίων και την κρίσιμη πρωτεΐνη τους, την αιμοσφαιρίνη, η οποία μεταφέρει οξυγόνο σε όλο το σώμα. Σε μεγάλα υψόμετρα αυτή η διαδικασία συμβαίνει με φυσικό τρόπο, μετά από πολλαπλούς γύρους ανάβασης και κατάβασης του βουνού – πρόκειται, δηλαδή, για μια εναλλακτική μέθοδο εγκλιματισμού. Σύμφωνα με κάποιες μελέτες, το ξένο θα μπορούσε να προσφέρει μια συντόμευση της διαδικασίας. Εισπνέοντας προσεκτικά ελεγχόμενες δόσεις του αερίου λίγο πριν από την αποστολή, ίσως είναι δυνατό να επιταχυνθούν οι επιδράσεις του εγκλιματισμού.
Ο Φούρτενμπαχ ισχυρίζεται ότι έχει δοκιμάσει ο ίδιος με επιτυχία το ξένο σε προηγούμενες αποστολές. Ωστόσο υπάρχουν ελάχιστα δημοσιευμένα επιστημονικά στοιχεία που να αποδεικνύουν ότι η στρατηγική λειτουργεί. Μια πρόσφατη συστηματική ανασκόπηση της επιστημονικής έρευνας, για παράδειγμα, δεν βρήκε κανένα στοιχείο που να πείθει ότι η εισπνοή ξένου έχει θετική επίδραση στη δράση της ΕΡΟ στο ανθρώπινο σώμα. Για τον Φούρτενμπαχ ο κύριος στόχος αυτής της στρατηγικής είναι να επιτρέψει στους ορειβάτες να ανεβούν στην κορυφή πιο γρήγορα – και έτσι να μειωθεί ο κίνδυνος να βρεθούν αντιμέτωποι με δυσμενείς καιρικές συνθήκες, χιονοστιβάδες ή ιώσεις.
«Οσο λιγότερο χρόνο περνά κανείς στο βουνό, τόσο ασφαλέστερη γίνεται η αποστολή» εξηγεί στο BBC. Το Ξένο είναι ένα άχρωμο, άοσμο ευγενές αέριο που χρησιμοποιείται σε εξειδικευμένες μηχανολογικές και ηλεκτρολογικές εφαρμογές (Shutterstock/luchschenF) Ο ξεναγός έχει τη φήμη ανθρώπου που ξεπερνά τα όρια του δυνατού στις αναβάσεις του στο Εβερεστ. Ειδικεύεται στην προσφορά αποστολών-αστραπή διάρκειας τριών εβδομάδων, όπου οι ορειβάτες προεγκλιματίζονται στις πατρίδες τους προτού ξεκινήσουν το ταξίδι τους. Κατά την αναρριχητική περίοδο του 2025 στο Εβερεστ σχεδιάζει να χρησιμοποιήσει το ξένο για να βοηθήσει τέσσερις Βρετανούς να φτάσουν στην κορυφή, στις αρχές Μαΐου.
Πολλά μέλη της ορειβατικής κοινότητας, ωστόσο, αντιδρούν στα σχέδιά του με ένα μείγμα σκεπτικισμού και ευθείας καταδίκης. Η ιατρική επιτροπή της Διεθνούς Ομοσπονδίας Αναρρίχησης και Ορειβασίας (UIAA) –της ομάδας-ομπρέλα των ορειβατικών συλλόγων σε όλον τον κόσμο– εξέδωσε προειδοποιητική ανακοίνωση μετά την αποκάλυψη των σχεδίων του Φούρτενμπαχ. Προειδοποιεί για την απουσία κλινικών μελετών ή επιστημονικών αποδείξεων σχετικά με την ασφάλεια και την αποτελεσματικότητα της χρήσης ξένου σε μεγάλα υψόμετρα. Παλαιότερη αξιολόγηση από τον ίδιο φορέα προειδοποιούσε ότι φάρμακα που έχουν σχεδιαστεί για να προκαλούν EPO ενδεχομένως να αυξήσουν τον κίνδυνο θρόμβων ικανών να προκαλέσουν εγκεφαλικά επεισόδια ή πνευμονικές εμβολές.
Ορισμένοι αναρριχητές έχουν επίσης επισημάνει ότι ουσίες που αυξάνουν τεχνητά την ποσότητα της EPO στο αίμα –συμπεριλαμβανομένου του ξένου– απαγορεύονται από τον Παγκόσμιο Οργανισμό Αντιντόπινγκ (WADA) στον ανταγωνιστικό αθλητισμό. Αλλά στον κόσμο της εμπορικής ορειβασίας με καθοδήγηση, όπου δεν ισχύουν οι κανόνες κατά του ντόπινγκ, οι πελάτες σε μεγάλο βαθμό δεν ενδιαφέρονται για το στυλ της ανάβασης. Κάποια μέλη της αναρριχητικής κοινότητας είναι απλώς περίεργα για το πώς θα εξελιχθεί αυτή η μέθοδος. Αλλωστε δεν θα είναι η πρώτη φορά που άνθρωποι καταφεύγουν στη βοήθεια φαρμάκων για να επιβιώσουν στα ψηλότερα βουνά της Γης.
Ερευνητές που μελέτησαν τα επίπεδα οξυγόνου στο αίμα των ορειβατών στο Εβερεστ κατέγραψαν μερικά από τα χαμηλότερα επίπεδα που έχουν παρατηρηθεί ποτέ σε ανθρώπους. Καθώς οι ορειβάτες ανεβαίνουν σε μεγάλο υψόμετρο, βιώνουν μια πτώση της ατμοσφαιρικής πίεσης, η οποία μειώνει την ποσότητα οξυγόνου που εισπνέουν. Αυτό συμβαίνει επειδή ο αριθμός των μορίων του αέρα στην ατμόσφαιρα μειώνεται όσο πιο ψηλά ανεβαίνει κανείς. Στα 5.500 μέτρα –λίγο πάνω από την κατασκήνωση βάσης των ορειβατών του Εβερεστ– υπάρχει η μισή ποσότητα εισπνεόμενου οξυγόνου σε σύγκριση με το επίπεδο της θάλασσας. Στην κορυφή, στα 8.850 μέτρα, αυτό μειώνεται στο ένα τρίτο του συνηθισμένου οξυγόνου.
Ο καιρός σε οποιαδήποτε δεδομένη μέρα μπορεί επίσης να έχει επίδραση, οδηγώντας σε δραματικές διακυμάνσεις της ατμοσφαιρικής πίεσης. Ολα αυτά σημαίνουν ότι οι ορειβάτες είναι σε θέση να καταναλώνουν λιγότερο οξυγόνο στην κυκλοφορία του αίματος και στο σώμα τους. Ερευνητές που έχουν μελετήσει τα επίπεδα οξυγόνου στο αίμα των ορειβατών στο Εβερεστ έχουν καταγράψει μερικά από τα χαμηλότερα επίπεδα που έχουν παρατηρηθεί ποτέ σε ανθρώπους. Το ανθρώπινο σώμα, ωστόσο, είναι σε θέση να προσαρμοστεί στην υποβαρική υποξία (υποξία που προκαλείται από χαμηλή ατμοσφαιρική πίεση) και αντιδρά με μια σειρά από διαφορετικούς τρόπους.
Ο οργανισμός αρχίζει να υπεραερίζεται και, κατά συνέπεια, να εισπνέει περισσότερο διοξείδιο του άνθρακα – κάτι που βοηθά στην αντιμετώπιση του αποκορεσμού του οξυγόνου. Η λειτουργία των νεφρών και της ουροδόχου κύστης αλλάζει επίσης, έτσι ώστε να αυξήσει τη συγκέντρωση αιμοσφαιρίων, ενώ η αύξηση του καρδιακού ρυθμού οδηγεί περισσότερο οξυγόνο σε όλο το σώμα. Η ερυθροποίηση, διαδικασία που αυξάνει την παραγωγή ερυθρών αιμοσφαιρίων, είναι μια από τις πιο σημαντικές προσαρμογές. Μετά από εβδομάδες εγκλιματισμού η ερυθροποίηση αυξάνει τον συνολικό όγκο αίματος και την ικανότητα μεταφοράς οξυγόνου.
Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο οι περισσότεροι ορειβάτες στα ψηλότερα βουνά του κόσμου χρησιμοποιούν συμπληρωματικό οξυγόνο, το οποίο χορηγείται από δοχεία μέσω αναπνευστικής συσκευής, με συνεχή ροή του αερίου από φιάλες υψηλής πίεσης τις οποίες οι ορειβάτες κουβαλούν στα σακίδιά τους. Το ξένο χρησιμοποιείται σε ένα ευρύ φάσμα προϊόντων, από προβολείς αυτοκινήτων μέχρι κινητήρες ιοντικής πρόωσης και βαλλιστικούς πυραύλους. Παράλληλα λειτουργεί και ως αναισθητικό, αν και σπανίως χρησιμοποιείται ως τέτοιο, καθώς είναι ένα ιδιαιτέρως ακριβό αέριο, ενώ απαιτείται και ειδικός εξοπλισμός για τη χορήγησή του.