Παλιάτσοι

Δημοφιλής όπερα, με πρόλογο και δύο πράξεις, του Ρουτζέρο Λεονκαβάλο (1857-1919). Είναι η μόνη παιζόμενη σήμερα όπερα του ιταλού μουσουργού. Ξεχωρίζει η άρια του τενόρου Vesti la giubba (Βάλε το κοστούμι).

Το έργο εντάσσεται στην κατηγορία του μουσικού βερισμού (του ιταλικού ρεαλισμού), που δόξασε ο φίλος του Λεονκαβάλο, Τζιάκομο Πουτσίνι. Ο Λεονκαβάλο, όπως και στις περισσότερες όπερές του, έγραψε ο ίδιος το λιμπρέτο κι έδειξε πως είχε λογοτεχνική κλίση και αντίληψη για τα θεατρικά εφέ.

Η πρεμιέρα των Παλιάτσων δόθηκε στις 21 Μαΐου 1892 στο Τεάτρο νταλ Βέρμε του Μιλάνου, υπό τη διεύθυνση του Αρτούρο Τοσκανίνι. Το 1893 ακολούθησε η πρεμιέρα σε Λονδίνο και Νέα Υόρκη. Η επιτυχία του έργου ήταν άμεση και συνεχίζεται μέχρι τις μέρες μας. Ο Λεονκαβάλο ποτέ δεν μπόρεσε να ξεπεράσει την επιτυχία των Παλιάτσων, με αποτέλεσμα οι υπόλοιπες όπερές του να παραμένουν στην αφάνεια. Το έργο διαρκεί γύρω στα 70 λεπτά και συχνά παίζεται σε ενιαία παράσταση με την όπερα του Πιέτρο Μασκάνι Cavalleria Rusticana (Αγροτική Ιπποσύνη), η οποία αποτέλεσε πρότυπο για τη συγγραφή των Παλιάτσων.

Αμέσως μετά την πρεμιέρα του έργου, ο γάλλος ποιητής Κατίλ Μεντέ (Cattule Mendes) κατέθεσε αγωγή κατά του Λεονκαβάλο για λογοκλοπή, ισχυριζόμενος ότι οι Παλιάτσοιβασίζονται στο θεατρικό έργο του La Femme de Tabarin, που είχε γράψει το 1887. Ο Λεονκαβάλο κέρδισε τη δίκη, υποστηρίζοντας ότι την ιστορία τού την είχαν διηγηθεί, όταν ήταν μικρός και ο πατέρας του που ήταν δικαστής είχε αναμιχθεί στην υπόθεση. Σήμερα, η πλειονότητα των κριτικών υποστηρίζει ότι το λιμπρέτο των Παλιάτσωνμοιάζει με το θεατρικό του Μεντέ και για το λόγο ότι κατά την περίοδο της παρουσίασής του στο Παρίσι ο Λεονκαβάλο διέμενε στη γαλλική πρωτεύουσα και δεν είναι απίθανο να είχε δει το έργο.

Το πιο γνωστό τμήμα των Παλιάτσων είναι η περίφημη άρια της πρώτης πράξης Vesti la giubba (Βάλε το Κοστούμι), που τραγουδά ο Κάνιο, γνωστή σε μας και ως Γέλα Παλιάτσο, από τον στίχο «Ridi Pagliaccio». Ένα απόσπασμα στα ελληνικά:

…Βάλε το κοστούμι, την μπογιά και την πούδρα.
Ο κόσμος πληρώνει για να τον κάνεις να γελάσει…
…Γέλα Παλιάτσο, γιατί η αγάπη σου τελείωσε!
Γέλα για τη θλίψη που σου ματώνει την καρδιά!»

Έχει υποστηριχθεί ότι η άρια είναι πιστή αντιγραφή της ρομάντσας από την όπερα Λιονέλα του δικού μας Σπύρου Σαμάρα, συνθέτη του Ολυμπιακού Ύμνου, μεταξύ άλλων.