Πορθμός της Μαλάκα - Εκεί όπου ένα ηφαίστειο μπορεί να προκαλέσει παγκόσμιο χάος

Ενεργά ηφαίστεια και πρόσφατοι σεισμοί συνιστούν τις μεγαλύτερες απειλές για το Στενό της Μαλάκα, που χωρίζει τη χερσόνησο της Μαλαισίας από τη Σουμάτρα της Ινδονησίας. Τα φορτία των διερχομένων πλοίων αντιστοιχούν περίπου στο 40% του παγκόσμιου εμπορίου, ενώ κατά μήκος του βυθού εκτείνεται μια σειρά υποβρυχίων καλωδίων που κρατούν τον κόσμο διασυνδεδεμένο

Κάθε χρόνο, περίπου 90.000 πλοία περνούν από τη στενή θαλάσσια λωρίδα του Πορθμού της Μαλάκα, που συνδέει τον Ινδικό Ωκεανό με τον Ειρηνικό. Τα φορτία τους –σιτηρά, αργό πετρέλαιο και ό,τι άλλο υπάρχει στον κόσμο– αντιστοιχούν περίπου στο 40% του παγκόσμιου εμπορίου. Στον ουρανό πάνω από αυτά τα πλοία εκτείνεται ένας από τους πιο πολυσύχναστους αεροδιαδρόμους στον κόσμο, ενώ κάτω από την επιφάνεια της θάλασσας, κατά μήκος του βυθού, εκτείνεται μια πυκνή σειρά υποβρυχίων διαδικτυακών καλωδίων που κρατούν τον κόσμο διασυνδεδεμένο.

«Από κοινού αυτοί οι παράγοντες καθιστούν το στενό της Μαλάκα μια από τις πιο ζωτικές αρτηρίες της παγκόσμιας οικονομίας», γράφει ο Τομ Οου του BBC, γεγονός γνωστό εδώ και πολύ καιρό. Λιγότερο γνωστό, όμως, είναι ότι ερευνητές και επιστήμονες προειδοποιούν πως είναι απλώς ζήτημα χρόνου το να πληγεί η περιοχή από μια φυσική καταστροφή, έναν μεγάλο σεισμό ή έκρηξη ηφαιστείου, και όταν συμβεί αυτό «μπορούμε να αναμένουμε παγκόσμιες συνέπειες», υπογραμμίζει ο δημοσιογράφος του BBC. Η διατάραξη, λόγω εγκληματικής δράσης ή ανθρώπινων λαθών, της κυκλοφορίας σε βασικές εμπορικές οδούς αποτελεί σοβαρό και χρόνιο πρόβλημα.

Η πειρατεία ταλαιπωρεί την ευρύτερη περιοχή εδώ και καιρό, αλλά το Στενό της Μαλάκα, δεδομένου ότι επιτηρείται από κοινού από την Ινδονησία, τη Μαλαισία, τη Σιγκαπούρη και την Ταϊλάνδη, είναι γενικά ασφαλές. Ωστόσο, οι συγκρούσεις πλοίων αποτελούν σύνηθες φαινόμενο και εκεί. Το 2017, για παράδειγμα, δέκα αμερικανοί πεζοναύτες έχασαν τη ζωή τους όταν πλοίο του Πολεμικού Ναυτικού των ΗΠΑ συγκρούστηκε με ένα δεξαμενόπλοιο με σημαία Λιβερίας. Ομως, «οι μεγαλύτερες απειλές για το Στενό της Μαλάκα, που χωρίζει τη χερσόνησο της Μαλαισίας από τη Σουμάτρα της Ινδονησίας, είναι φυσικές», αναφέρει ο Τομ Οου, και εξηγεί πως από τους πολλούς ενδιαφέροντες ψηφιακούς χάρτες της περιοχής, ο πιο εντυπωσιακός (και ανησυχητικός) είναι αυτός που αφορά τα ενεργά ηφαίστεια και τους πρόσφατους σεισμούς.

 «Κατά μήκος της Σουμάτρα και του νοτιότερου τμήματος της Ιάβας, ακολουθώντας την πορεία της Τάφρου Σούντα, υπάρχει μια ζώνη σεισμικής δραστηριότητας και αρκετά ηφαίστεια. Στην Ιάβα, δύο ηφαίστεια, το Σεμέρου και το Μεράπι, εξερράγησαν πρόσφατα. Στο Στενό της Σούντα, που χωρίζει την Ιάβα από τη Σουμάτρα, βρίσκεται το Κρακατόα και πιο δυτικά το Ταμπόρα, η έκρηξη του οποίου το 1815 κατέστρεψε καλλιέργειες ακόμη και στην Ευρώπη και στις ανατολικές Ηνωμένες Πολιτείες», συνοψίζει. Αναφέρει πως η έκρηξη του 1815 ήταν μεγέθους 7 σύμφωνα με τον Δείκτη Ηφαιστειακής Εκρηκτικότητας (VEI, Volcanic Explosivity Index).

Προσθέτει ότι εκρήξεις τέτοιου μεγέθους σημειώνονται μία ή δύο φορές ανά χιλιετία, αλλά ταυτόχρονα προειδοποιεί ότι «μια έκρηξη ηφαιστείου δεν πρέπει να είναι τόσο ισχυρή για να προκαλέσει προβλήματα σε ένα παγκόσμιο σημείο κυκλοφοριακής συμφόρησης».

Πανοραμική θέα δεκάδων φορτηγών πλοίων καθώς εισέρχονται σε ένα από τα πλέον πολύβουα λιμάνια του κόσμου, στη Σιγκαπούρη (Shutterstock)

Αναφέρει σχετικά πως το 2018, ερευνητές στο Κέντρο Μελετών Κινδύνου του Πανεπιστημίου του Κέιμπριτζ εκτίμησαν τις επιπτώσεις διαφόρων καταστροφικών σεναρίων στην περιοχή, συμπεριλαμβανομένης μιας έκρηξης μεγέθους 6 του Μαράπι, η οποία θα μπορούσε να δημιουργήσει νέφη ηφαιστειακής τέφρας πάνω από το Στενό της Μαλάκα, με κατεύθυνση προς τη Σιγκαπούρη και τη Μαλαισία.

Η επακόλουθη ζημιά στις τοπικές υποδομές και στις αλυσίδες εφοδιασμού (με τις αερομεταφορές να πλήττονται ιδιαίτερα), σε συνδυασμό με πτώση της παγκόσμιας θερμοκρασίας κατά έναν βαθμό, θα κόστιζε στην παγκόσμια οικονομία περίπου 2,51 τρισ. δολάρια μέσα σε μία πενταετία. Η τελευταία έκρηξη του Μαράπι σημειώθηκε το 2010 και ήταν μεγέθους 4, το οποίο σημαίνει ότι μια νέα έκρηξη μεγέθους 6 είναι μάλλον απίθανο να συμβεί κατά τους επόμενους, σχετικά αρκετούς αιώνες, δεδομένου ότι το εκτιμώμενο διάστημα μεταξύ δύο εκρήξεων είναι 750 χρόνια.

Σύμφωνα, όμως, με τη Λάρα Μάνι, γεωλόγο με ειδίκευση στα ηφαίστεια στο Κέντρο για τη Μελέτη Υπαρξιακών Κινδύνων του Πανεπιστημίου του Κέιμπριτζ, το διακύβευμα είναι τόσο μεγάλο, ώστε αξίζει και πρέπει να λαμβάνεται υπόψη το ενδεχόμενο μιας έκρηξης με καταστροφικές συνέπειες. Ειδικά γνωρίζοντας καταρχάς πως στην περιοχή, εκτός από το Μαράπι, υπάρχουν και πολλά άλλα ενεργά ηφαίστεια, αλλά και ότι εκρήξεις μεγέθους 4 και 5 «μπορούν εξίσου να διαταράξουν την κίνηση στο Στενό της Μαλάκα. Και το θέμα είναι πως όταν ένα ηφαίστειο αρχίζει να εκρήγνυται, δεν σου λέει πότε θα σταματήσει», όπως σημείωσε χαρακτηριστικά η επιστήμονας από το Κέιμπριτζ.

Στην Ιάβα της Ινδονησίας, το ηφαίστειο Σεμέρου εξερράγη πρόσφατα (Shutterstock)

Πέρα, όμως, από την έκρηξη ενός ηφαιστείου, απειλή παρόμοιας, μάλιστα, κλίμακας θα μπορούσε να καταστεί η σεισμική δραστηριότητα που συνοδεύει μια έκρηξη ηφαιστείου. Ενας σεισμός θα μπορούσε να προκαλέσει τσουνάμι που θα έπληττε το Στενό της Μαλάκα, όπως συνέβη στις 26 Δεκεμβρίου 2004. Ζήτημα αποτελούν και τα ρεύματα θολότητας (ταχέως κινούμενες στιβάδες φερτών υλών που σαρώνουν τον βυθό της θάλασσας) που θα μπορούσε να προκαλέσει ένας σεισμός, με την ειδικό από τη Βρετανία να εξηγεί ότι αυτά τα ρεύματα καταστρέφουν συνήθως τα υποθαλάσσια καλώδια, όπως συνέβη πέρυσι τον Ιανουάριο μετά την έκρηξη μεγέθους 5 του ηφαιστείου Χούνγκα Τόνγκα-Χούνγκα Χα’απάι, με αποτέλεσμα να προκληθεί περιφερειακό διαδικτυακό μπλακάουτ.

Θέλοντας να καταστεί απόλυτα σαφής όσον αφορά τους πολλούς και υπαρκτούς κινδύνους, η δρ Μάνι ανέφερε πως ένας σεισμός κοντά στην Ταϊβάν το 2006 προκάλεσε την καταστροφή πολλών υποθαλάσσιων διαδικτυακών καλωδίων, μεταξύ των οποίων και εκείνα που συνδέουν το Χονγκ Κονγκ με τον υπόλοιπο κόσμο – για την ακρίβεια όλα, εκτός από ένα. «Χρειάστηκαν 45 ημέρες για να επισκευαστούν τα άλλα καλώδια και ήταν ευτύχημα που ένα από αυτά άντεξε. Φανταστείτε 45 ημέρες το Χονγκ Κονγκ και την ευρύτερη περιοχή χωρίς τίποτα», είπε, εξηγώντας πως μια τέτοια εξέλιξη θα ήταν καταστροφική, όχι μόνο για το Χονγκ Κονγκ, αλλά και για τον υπόλοιπο κόσμο.

Γιατί το Χονγκ Κονγκ, όπως και η Σιγκαπούρη, είναι ένας οικονομικός κόμβος του οποίου ο παροδικός αποκλεισμός θα προκαλούσε παγκόσμιο οικονομικό χάος. «Απλώς, δεν έχουμε εφεδρείες καλωδίων», προσέθεσε, κάτι που σημαίνει ότι αν κάτι πάει στραβά, δεν υπάρχουν εναλλακτικά δίκτυα ικανά να αποσοβήσουν την κρίση. «Και οι δορυφόροι μας στην παρούσα φάση μπορούν να διαχειριστούν μόνο περίπου το 3% των παγκόσμιων τηλεπικοινωνιών».