Αν δεν μπορείς παρά να κλαις το δείλι

Γράφει ο Γιάννης Κατσίμπας

Τώρα που κατακάθισε κάπως ο κουρνιαχτός, ας προσπαθήσουμε να δούμε καθαρά, απαλλαγμένοι από μελοδραματισμούς και συνομωσιολογίες. Όπως κάθε πόλη έχει τους υπονόμους της, έτσι και κάθε κοινωνία διαθέτει τον υπόκοσμό της. Ο υπόκοσμος αποτελείται από ανθρώπους οι οποίοι βιοπορίζονται –συχνά πλουσιοπάροχα- εγκληματώντας. Προσβάλλοντας κατ’επάγγελμα τη ζωή, την υγεία, την ιδιοκτησία και το αίσθημα ασφάλειας των πολιτών. Ο υπόκοσμος διαθέτει τη δική του δομή και ιεραρχία. Στους κόλπους του κινούνται φτωχοδιάβολοι και τσιλιαδόροι, πρωτοπαλίκαρα και αρχηγοί. Οι αρχηγοί στη ιταλική έκφανσή του, τη Μαφία, αποκαλούνται «νονοί» ενώ στην πρόσφατη ελληνική πολιτικοί ενίοτε και «ανεξάρτητοι εκδότες».

Ανέκαθεν ο υπόκοσμος διατηρούσε κρυφές πλην προνομιακές σχέσεις με την οικονομική, πολιτική και θρησκευτική εξουσία. Τα επιφανή μέλη του έχαιραν διακριτικής προστασίας και σε αντάλλαγμα διεκπεραίωναν τις πιο βρώμικες δουλειές: Εκβιασμούς, συκοφαντίες, διαπόμπευση και καταστροφή επιφανών αντιπάλων. Οι πλειονότητα των πολιτικών δολοφονιών εκτελέστηκαν από ανθρώπους του υποκόσμου σε διατεταγμένη υπηρεσία. Η σπίλωση δια της διασποράς ψευδών ειδήσεων μέσω του κίτρινου τύπου αποτελεί μια μορφή συμβολικής δολοφονίας. Ο αγανακτισμένος πολίτης –εφημερίδα ή άλλο μέσο μαζικής επικοινωνίας- που ξεσκεπάζει επιλεκτικά (και με το αζημίωτο) τα άπλυτα των εχθρών του αφεντικού του είναι φιγούρα αρχαία. Οι κατήγοροι του Σωκράτη και οι υβριστές του Περικλή ανήκαν στην παραπάνω κατηγορία.

Σε περιόδους βαθιάς κρίσης της δημοκρατίας σαν τη σημερινή, όταν η ανεπάρκεια των εκλεγμένων ηγεσιών αντανακλά και φθείρει τους θεσμούς, ο υπόκοσμος βγαίνει από τον υπόνομο και διεκδικεί ευρύτερο ρόλο ή και –γιατί όχι;- να πάρει το τιμόνι στα χέρια του. Ο λαός απηυδισμένος τείνει να παρασυρθεί. Ο Χίτλερ περιστοιχιζόταν από τύπους του σκοινιού και του παλουκιού, αναβαπτισμένους στην «καθαρή» ιδεολογία του Τρίτου Ράιχ. Το μετεμφυλιακό παρακράτος και το καθεστώς της 21ης Απριλίου έβριθε από παρόμοια μπουμπούκια.

Ο υπόκοσμος εξ’ορισμού αλληλοσπαράσσεται. Καθώς η βία δεν αποτελεί ταμπού και η ευαισθησία απέναντι στην ανθρώπινη ζωή λογίζεται σαν ψυχικό μειονέκτημα, το αίμα ρέει εύκολα. Τα παιδιά των ανθρώπων του υποκόσμου κινδυνεύουν ανά πάσα στιγμή να μείνουν ορφανά και οι σύζυγοί τους χήρες. Το «ζην επικινδύνως» -“vivere pericolozamente”- αποτελούσε άλλωστε μόττο των Ιταλών φασιστών.

Η ανθρώπινη ζωή στάθηκε καθ’όλον το ρου της Ιστορίας ιερή μα και παράλληλα εντελώς αναλώσιμη. Υπήρξαν εκείνοι που βάδισαν αγέρωχα και μοναχικά προς το θάνατο εκείνοι που σκοτώθηκαν σε ξεκαθαρίσματα λογαριασμών και η μεγάλη πλειονότητα, η οποία απλώς πέθανε από αρρώστιες είτε δυστυχήματα. Και ο πιο μυστηριώδης θάνατος δεν υπερβαίνει το μυστήριο του θανάτου που συμβαίνει κάθε στιγμή δίπλα μας. Όλοι οι θάνατοι είναι άδικοι. Απέναντι στο άφατο πένθος μόνο μια καινούργια ζωή μπορεί να αποτέλεσει ικανή παρηγοριά.

Συμπέρασμα: «Αν δεν μπορείς παρά να κλαις το δείλι, τους ζωντανούς τα μάτια σου ας θρηνήσουν. Θέλουν μα δεν βολεί να λησμονήσουν…» Στίχοι του Λορέντζου Μαβίλη, ποιητή, δημοσιογράφου, πολιτικού και εθνικού ήρωα. Σκοτώθηκε το 1912, πολεμώντας για την απελευθέρωση της Ηπείρου. Σε έναν καιρό που στο καλό και στο κακό δεν χώραγαν «ναι μεν, αλλά»…-